ศารทวิษุวัต 23 กันยายน 2554 ครบรอบ10 ปี การค้นพบ "สุริยะปฏิทินพันปี" ปราสาทภูเพ็ก สกลนคร
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 15.png)
เหตุจูงใจให้ค้นพบ "สุริยะปฏิทินพันปี" ที่ปราสาทภูเพ็ก
เริ่มต้นจากการไปอบรมด้านการพัฒนาชุมชนที่ประเทศอิสราเอล เมื่อปี 2521 ทำให้ผมสนใจศึกษาด้านโบราณคดี และดาราศาสตร์ เพราะมีโอกาสเยี่ยมชมโบราณสถานหลายแห่งในกรุงเยรูซาเลม และหัวเมืองต่างๆของอิสราเอล ประกอบกับได้อ่านพระคำภีร์ไบเบิ้ลฉบับเก่าของชาวยิว (The Old Testament) ที่แปลเป็นภาษาอังกฤษ พบว่าคำภีร์นี้เต็มไปด้วยข้อมูลดาราศาสตร์ เมื่อกลับมาประเทศไทยในปี 2522 ต้องยุ่งอยู่กับงานโครงการพัฒนาชนบทแบบผสมผสาน บริเวณโครงการชลประทานน้ำอูน จึงไม่มีเวลาพอในการค้นคว้าเพิ่มเติม แต่แล้วจังหวะก็มาถึงเมื่อปี 2541 ได้ไปทำงานเป็นที่ปรึกษาให้กับองค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ (FAO) ในโครงการความมั่นคงด้านอาหาร ที่ประเทศกัมพูชา จึงถือโอกาสหาเวลาว่างศึกษาโบราณสถานยุคขอมเรืองอำนาจและทำให้รู้ว่าบรรพชนเหล่านั้นใช้ปฏิทิน "มหาศักราช" ซึ่งวันปีใหม่ตรงกับปรากฏการณ์ดาราศาสตร์ที่เรียกว่า "วสันตวิษุวัต" (Vernal equinox) โลกตั้งฉากกับดวงอาทิตย์ กลางวันเท่ากับกลางคืน ปัจจุบันตรงกับวันที่ 21 มีนาคม ขณะเดียวกันผมมีประสบการณ์เกี่ยวกับปฏิทินมหาศักราชอยู่แล้วเพราะเป็นนักเรียนเก่าจากมหาวิทยาลัยเกษตรรัฐปันจาบ ประเทศอินเดีย ไดอะรี่ของมหาวิทยาลัยก็ใช้ปฏิทิน SAKA Calendar ควบคู่กับปฏิทินสากล เพราะ SAKA ดังกล่าวเป็นปฏิทินทางการของประเทศอินเดีย แม้กระทั่งอาณาจักรสุโขทัยก็ใช้ปฏิทินฉบับนี้แต่มายกเลิกและเปลี่ยนไปใช้ปฏิทิน "จุลศักราช" ของพม่า ในยุคอาณาจักรศรีอยุธยา
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 7.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 10.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 11.png)
ปฏิทิน "มหาศักราช" SAKA Calendar ของอินเดียกำหนดให้วันปีใหม่ (Chaitra) ตรงกับวันที่ 21 มีนาคม (ในปีอธิกสุรทิน leap year เดือนกุมภาพันธ์มี 29 วัน) หรือ 22 มีนาคม (ปีปกติสุรทิน เดือนกุมภาพันธ์มี 28 วัน) วันดังกล่าวตรงกับปรากฏการณ์ดาราศาสตร์ "วสันตวิษุวัต" กลางวันเท่ากับกลางคืน และเริ่มต้นฤดูใบไม้ผลิ
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 9.png)
ผมรู้จักปราสาทภูเพ็กมานานแล้ว เคยขึ้นไปครั้งแรกราวปี 2535 แต่ไม่รู้ว่ามีความเกี่ยวข้องกับดาราศาสตร์อย่างไร แต่หลังจากที่กลับมาจากประเทศกัมพูชาเมื่อปี 2541 ก็มีความสงสัยว่าปราสาทหลังนี้ต้องมีความเกี่ยวข้องกับดาราศาสตร์อย่างใดอย่างหนึ่ง และเมื่อประมวลข้อมูลจากอาณาจักรขอม บวกกับความสนใจดาราศาสตร์และโบราณคดี ทำให้ผมตัดสินใจลุยขึ้นไปที่สำรวจปราสาทภูเพ็กในเดือนกรกฏาคม 2544 และพบข้อมูลเบื้องต้นว่าปราสาทหลังนี้หันหน้าเข้าหาทิศตะวันออกแท้
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 5.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 6.png)
คืนวันที่ 22 กันยายน 2544 ผมและนายไกรลาศฯ นักศึกษาวิชาพัฒนาชุมชนของสถาบันราชภัฏ (ตอนนี้คุณไกรลาศฯ ทำงานอยู่ที่กลุ่มยุทธศาสตร์ สำนักงานจังหวัดสกลนคร ) ไปนอนอยู่ที่บ้านของคุณพิศวง สายสร้อย อดีตหัวหน้างานนิติการ สำนักงานจัดรูปที่ดินจังหวัดสกลนคร ที่บ้านภูเพ็ก ต.นาหัวบ่อ อ.พรรณานิคม เพื่อรอจังหวะลุยขึ้นไปปราสาทภูเพ็กตอนตีห้าของเช้ามืดวันที่ 23 กันยายน 2544 โดยนัดกับพระเจี้ยบ และแล้วทั้งหมด 2 คน บวก 1 พระสงฆ์ ก็ได้เห็นดวงอาทิตย์ขึ้นตรงกลางประตูปราสาทภูเพ็กตามที่คาดหมายไว้ เมื่อเวลาประมาณ 06.15 นาฬิกา ตอนนั้นยังไม่มีกล้องดิจิต้อลผมใช้กล้อง Cannon F-1
จากหลักฐานเชิงประจักษ์ ทำให้ผมกล้าตั้งชื่อ "สุริยะปฏิทินพันปี" ปราสาทภูเพ็ก ตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา และวันที่ 21 มีนาคม 2545 สถาบันราชภัฏสกลนคร ร่วมกับหอการค้าสกลนคร และ อบต.นาหัวบ่อ จัดมหกรรม "สุริยะปฏิทินพันปี" โดยมีประชาชน สื่อมวลชนเข้าร่วมนับร้อยคน
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 16.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 1.png)
ปีต่อมา 23 กันยายน 2545 จังหวัดสกลนคร ร่วมกับสถานฑูตสวีเดนประจำประเทศไทย โดยมี ดร.โกล โบว์ จากสถานฑูตสวีเดน และ โปรเฟซเซ่อร์ชองหลุยส์ อาร์มั่น อธิการบดีสถาบัน เอไอที และนายยงยุทธ นิ่มสุวรรณ รองผู้ว่าราชการจังหวัดสกลนคร พร้อมด้วยสื่อมวลชนทีวีหลายช่อง ไปชมปรากฏการณ์ "ศารทวิษุวัต" ที่ปราสาทภูเพ็ก
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 2.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 17.png)
ปี 2547 การสื่อสารแห่งประเทศไทย ออกแสตมป์ที่ระลึก Unseen Thailand โดยสุริยะปฏิทิน ปราสาทภูเพ็กได้รับเกียรติให้เป็นหนึ่งในแสตมป์ชุดนั้น
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/Pic 8.png)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1316767677/23 Sep C.png)
เปรียบเทียบถ่ายดวงอาทิตย์ในวัน "ศารทวิษุวัต" (Autumnal equinox) ระหว่างถนนหน้าบ้านของลูกสาวที่เมือง Tulsa Oklahoma State USA (ถ่ายเมื่อ 23 กันยายน 2554) กับ ปราสาทภูเพ็ก สกลนคร ประเทศไทย (ถ่ายเมื่อ 23 กันยายน 2545) จากการศึกษาของผมพบว่าเมืองหลายแห่งในสหรัฐอเมริกาถูกออกแบบผังเมืองให้สอดคล้องกับทิศภูมิศาสตร์ โดยให้ถนนตรงกับแนวเหนือ-ใต้ และออก-ตก ดังนั้นบ้านจำนวนมากจึงหันหน้าเข้าทิศตะวันออกแท้ เช่นเดียวกับปราสาทภูเพ็ก