ปลานิล Biofloc "Safe and Saab"
ทำไมต้องเป็นปลานิล
จริงๆแล้วระบบ Biofloc สามารถเลี้ยงปลาได้หลายชนิด แต่ในเชิงพาณิชย์ "ปลานิล" เลี้ยงง่ายกว่าปลาชนิดอื่นๆเพราะเป็นปลากินพืช สามารถให้ผลตอบแทนคุ้มค่าถ้ามีการนำไปแปรรูปเพิ่มมูลค่าเป็นผลิตภัณฑ์หลากหลายชนิด (value added products) ปลานิลจากฟาร์มนี้ไม่ขายแข่งกับแม่ค้าตลาดสด แต่จะแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์กึ่งสำเร็จและเมนูพร้อมบริโภคที่มีมูลค่าสูง อนึ่ง ปลานิลมีคุณสมบัติทางกายภาพที่เหมาะแก่การทำชิ้นเนื้อไร้ก้าง (fillet)
ทำไมต้อง ...... "Safe and Saab"
เป็นครั้งแรกของจังหวัดสกลนครที่มีผู้ประกอบการเอกชนลงทุนตั้งฟาร์มปลาระบบ Biofloc เพื่อผลิตปลาที่สะอาด ปลอดภัย และมีคุณภาพเชิงโภชนาการ ..... ภาษาอีสาน "แซบ" (saab)
อนึ่ง ปลาในท้องตลาดทั่วไปมาจาก 3 แหล่ง
1. บ่อดิน
2. กระชังในแหล่งน้ำ เช่น อ่างเก็บน้ำ แม่น้ำสงคราม และแม่น้ำโขง
3. การทำประมงในแหล่งน้ำธรรมชาติ
ปลานิลระบบ Biofloc เป็นทางเลือกใหม่ที่เน้น "ความปลอดภัย และคุณภาพเชิงโภชนาการ"
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide1.jpeg)
สีของ Biofloc อาจดูเหมือนน้ำเสีย แต่นี่คือสีของกลุ่มจุลินทรีย์นับล้านๆตัว
ทำหน้าที่บำบัดของเสียจากปลาให้น้ำมีคุณภาพดีตลอดเวลา เปรียบเสมือนบ้านที่ดีของปลา
ระบบ Biofloc คืออะไร?
คำอธิบายง่ายที่สุดคือ ......
1. เลี้ยงปลาในภาชนะขนาดตั้งแต่ประมาณ 3 คิว ขึ้นไป จนถึง 100 คิว
2. จำนวนปลาที่เลี้ยงในภาชนะมีปริมาณมากกว่าเลี้ยงในบ่อดินหลายเท่า โดยปกติจะมีประมาณ 60 - 90 ตัว / น้ำ 1 คิว เปรียบเทียบกับการเลี้ยงในบ่อดิน ที่มีปริมาณ 2 ตัว / น้ำ 1 คิว
3. ใช้เทคโนโลยีชีวภาพในการควบคุมคุณภาพน้ำให้เหมาะสมกับปลาตลอดเวลา ด้วยการเติมอากาศให้น้ำเคลื่อนตัวหมุนเวียนเพื่อให้จุลินทรีย์จำนวนมหาศาลทำหน้าที่ย่อยสลายของเสียที่เกิดจากปลา ของเสียเหล่านี้อยู่ในสภาพของ "แอมโมเนีย" ซึ่งเป็นพิษต่อปลา แต่จุลินทรีย์จะย่อยสลายให้กลายเป็นก๊าซ "ไมโตรเจน" ระเหยขึ้นไปในอากาศ
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide5.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide6.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide6(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide6(3).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide6(4).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide6(5).jpeg)
รูปร่างหน้าตาของโรงเรือนระบบ Biofloc
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide7.jpeg)
ขบวนการควบคุมคุณภาพน้ำด้วยจุลินทรีย์ให้ย่อยสลายของเสียจากปลา
เป็นการผสมผสานระหว่าง การเลี้ยงปลา (aquaculture) กับเทคโนโลยีบำบัดน้ำ (water treatment)
เพื่อรักษาคุณภาพน้ำให้เหมาะสมตลอด 24 ชั่วโมง
จุดเริ่มต้นแนวคิดระบบ Biofloc มาจากไหน
ผู้เขียน สรรค์สนธิ บุณโยทยาน ได้รับทุนไปเข้าหลักสูตรการพัฒนาชนบทและการชลประทานระบบน้ำหยด ที่ประเทศอิสราเอล เมื่อปี พ.ศ. 2521 - 22 (ค.ศ.1978 - 1979) และ พ.ศ. 2539 ( ค.ศ.1996) ได้เห็นการเลี้ยงปลาระบบ Biofloc ในพื้นที่ทะเลทราย เมื่อกลับมาปฏิบัติราชการที่ประเทศไทยก็จำภาพเทคโนโลยีนี้อยู่ในใจตลอดเวลาสี่สิบกว่าปี คิดว่าวันหนึ่งถ้ามีโอกาศจะต้องเอามาใช้งาน ปลายเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2559 ได้นำเสนอเรื่องนี้ที่มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนครในฐานะกรรมการบริหารบริษัทประชารัฐสามัคคีสกลนครจำกัด ทำให้ท่านผู้ว่าราชการจังหวัดเกิดความสนใจและอนุมัติงบประมาณให้มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนครดำเนินการก่อสร้างบ่อและทดลองสาธิตเพื่อเป็นต้นแบบแก่ผู้สนใจ โดยเริ่มต้นโครงการเดือนตุลาคม 2560
เดือนกรกฏาคม 2563 ผู้ประกอบการเอกชนในนาม "สวนป่าบ้านดิน" ให้ความสนใจที่จะทำธุรกิจเลี้ยงปลานิลระบบ Biofloc จึงมาขอรับการถ่ายทอดเทคโนโลยีจากสาขาวิชาการประมง และเริ่มทำฟาร์มปลานิลด้วยภาชนะขนาดเล็กเป็นการเรียนรู้ จากนั้นได้ขยายกิจการใหญ่ขึ้นเป็นเชิงพาณิชย์ตั้งแต่เดือนกุมภาพันธ์ 2564 เป็นต้นมา
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide2.jpeg)
ระหว่างที่อยู่ประเทศอิสราเอลได้เห็นการเลี้ยงปลาระบบ Biofloc
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide3.jpeg)
สิงหาคม 2559 ประกาศต่อที่ประชุมบริษัทประชารัฐฯสกลนคร
จะนำระบบ Biofloc มาพัฒนา
ธันวาคม 2559 ผู้ว่าราชการจังหวัดสกลนครอนุมัติงบประมาณ
ให้มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนครเพื่อทำโครงการ
ตุลาคม 2560 เริ่มสาธิตการเลี้ยงปลานิลรุ่นแรก
มิถุนายน 2563 ผู้ประกอบการเอกชนในนามสวนป่าบ้านดินให้ความสนใจ
และมาประชุมกับสาขาวิชาการประมงเพื่อขอรับการสนับสนุนเทคโนโลยี
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide4(1).jpeg)
กรกฏาคม 2563 ผู้ประกอบการเอกชน "สวนป่าบ้านดิน" อ.เมืองสกลนครเริ่ม
ทดลองเลี้ยงปลานิลในภาชนะขนาด 3 คิว และ 10 คิว เพื่อเรียนรู้
กุมภาพันธ์ 2564 เริ่มขยายกิจการเชิงพาณิชย์อย่างสมบูรณ์แบบ
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide8.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide8(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide4.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide8(2).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide8(3).jpeg)
ระบบ Biofloc จำเป็นต้องมีระบบสำรองไฟฟ้าแบบอัตโนมัติ
เพราะต้องจ่ายพลังงานให้ air pump ทำงานตลอด 24 ชั่วโมง
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide9.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide9(1).jpeg)
ทีมงานต้องผ่านการอบรมให้มีความรู้อย่างครอบคลุมทุกด้าน
ทำไมต้องมีฟาร์มปลาระบบ Biofloc?
1. ปลานิลในท้องตลาดปัจจุบันส่วนใหญ่มาจากการเลี้ยงในกระชัง เช่น แม่น้ำโขง แต่ฟาร์มเหล่านี้มักประสบปัญหาปลาตายยกกระชังเพราะระดับน้ำเปลี่ยนกระทันหัน เนื่องจากมีการก่อสร้างเขื่อนพลังงานไฟฟ้าจำนวนมากทำให้การกักน้ำและปล่อยน้ำขึ้นอยู่กับธุรกิจการขายไฟฟ้ามากกว่าคำนึงถึงระบบนิเวศน์ดั้งเดิม
2. ปลานิลที่เลี้ยงในบ่อดินก็มักมีปัญหาพยาธิใบไม้ในตับ เพราะมีสัตว์เลือดอุ่น เช่น วัว ควาย และหอยน้ำจืด เป็นพาหะ (host) ประกอบกับชาวอีสานมีวัฒนธรรมกินปลาที่ไม่สุกเป็นสาเหตุของโรคมะเร็งในท่อน้ำดีอันเกิดจากพยาธิ
3. บ่อดินก็มักเกิดปัญหาปลาติดโรค และตายยกบ่อเนื่องจากฝนตกหนักทำให้น้ำในบ่อเกิดภาวะ Turn over คือ น้ำฝนที่เย็นและหนักกว่าน้ำผิวบ่อทิ้งตัวลงไปกวนสารพิษที่สะสมอยู่ก้นบ่อให้ฟุ้งกระจายขึ้นมาเป็นพิษ
4. ระบบ Biofloc ใช้พื้นที่น้อย ใช้น้ำน้อย และไม่ต้องไปรบกวนที่สาธารณะอย่างอ่างเก็บน้ำ และแม่น้ำ ซึ่งอาจมีปัญหาทางสังคมและระบบนิเวศน์
Biofloc จึงเป็นทางเลือก "ตอบโจทย์" ของปัญหาเหล่านี้
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide10.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide11.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide11(1).jpeg)
ปลานิล Biofloc เพิ่มมูลค่าได้จริงหรือ?
ปัจจุบันกระแสการบริโภคปลาดิบสไตล์ญี่ปุ่นในชื่อ Sushi กำลังมาแรงในหมู่ผู้บริโภคฐานะปานกลางและฐานะดี แต่ปลาเหล่านั้นต้องนำเข้า เช่น Salmon และปลาทะเลหลายชนิด ทำให้มีราคาสูงมาก และก็ไม่รับรองความปลอดภัยในเรื่องการปนเปื้อนระหว่างขนส่งระยะไกล และพยาธิที่เกิดในท้องทะเลซึ่งมีสัตว์เลือดอุ่น แมวน้ำ สิงห์โตทะเล พะยูน โลมา เป็นพาหะของวงจรพยาธิ
ผู้เขียนเคยเดินทางไปดูงานการเลี้ยงปลาแซลม่อนในกระชังขนาดยักษ์กลางทะเลที่เกาะ Tasmania ตอนใต้ของประเทศ Australia และได้เห็นสัตว์เลือดอุ่น เช่น แมวน้ำ และสิงห์โตทะเล จำนวนมากอาศัยอยู่ในบริเวณใกล้เคียง สัตว์เหล่านี้เลี้ยงลูกด้วยนมเหมือนมนุษย์จึงสามารถเป็น host ของพยาธิที่ติดถึงคนได้ ดังนั้นการกิน sushi ปลาแซลม่อนดิบๆก็ไม่ได้ปลอดภัยอย่างที่เราๆท่านๆเชื่อตามคำโฆษณา
ดังนั้น ปลานิลจากระบบ Biofloc จึงเป็นทางเลือกของผู้นิยม sushi เพราะมีความปลอดภัยมากกว่าปลาแซลม่อนจากทะเล
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide1(2).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide1(3).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide1(4).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide1(5).jpeg)
การดูงานกระชังปลาแซลม่อน ที่เกาะ Tasmania
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide5(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide5(2).jpeg)
การเลี้ยงปลาแซลม่อนในกระชังก็มีโอกาศติดพยาธิ
การกินปลาแซลม่อนก็ควรทำให้สุกเพื่อทำลายพยาธิ แต่ในความรู้สึกก็ไม่น่ากิน
ถ้ารู้ว่ามีพยาธิ
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide7(1).jpeg)
ปลาแซลม่อนจากทะเลก็มีพยาธิเพราะวงจรชีวิตจากสัตว์เลือดอุ่น
สัตว์เลือดอุ่นจำนวนมากอาศัยอยู่ในทะเลไม่ห่างจากแหล่งเลี้ยงปลาแซลม่อน
ปลานิลจากระบบ Biofloc ปรุงเป็นเมนู Sushi ได้อย่างลงตัว และผู้บริโภคก็ยอมรับว่ามีรดชาดอร่อย ไม่มีกลิ่นคาว อีกทั้งเนื้อก็มีคุณภาพเข้าสะเปกเพราะน้ำในระบบ Biofloc เคลื่อนไหวตลอดเวลา ปลาจึงต้องว่ายทวนน้ำอย่างต่อเนื่องทำให้กล้ามเนื้อแข็งแรง
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide12(2).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide12(3).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide13(2).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide13(3).jpeg)
Sushi ปลานิล Biofloc สวยงามและรดชาดสู้ปลาแซลม่อนราคาแพงๆได้สบาย
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(2).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(3).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(4).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(5).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide14(6).jpeg)
เมนูปลานิล Biofloc อีกรูปแบบหนึ่ง
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide15.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide15(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide15(2).jpeg)
ผู้บริโภคสามารถดูข้อมูลจาก QR Code
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide16.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide16(1).jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide17.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide17(1).jpeg)
ตัวอย่างข้อมูลใน QR Code
สรุป
ปลานิล Biofloc ไม่ใช่คู่แข่งของแม่ค้าตลาดสด แต่เข้าสู่ตลาดอีกระดับที่นิยมอาหาร Premium Grade เช่น fillet Steak Sushi และเป็นเมนู signature ของร้านอาหารชื่อดัง ที่สำคัญสามารถขายในราคาที่ลูกค้าจับต้องได้เพราะ made in Thailand
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide18.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide13.jpeg)
![](http://www.yclsakhon.com/images/sub_1675120208/Slide12.jpeg)