อาณาจักรล้านช้างอันยิ่งใหญ่ได้แตกออกเป็นอาณาจักรลาว ได้แก่ หลวงพระบาง เวียงจันทน์ และจำปาสัก  ระหว่างปี พ.ศ. 2322 ถึง พ.ศ. 2436  เวียงจันทน์และจำปาสักถูกสยามยึดครอง ในขณะที่  หลวงพระบางกลายเป็นรัฐข้าราชบริพารของสยาม กล่าวคือ ชาวลาวสูญเสียอาณาจักรทั้งหมด ลาวถูกฝรั่งเศส สร้างขึ้นใหม่ หลังจากเอาชนะไทยในสงครามฝรั่งเศส-สยาม พ.ศ. 2436 แม่น้ำโขงกลายเป็นเขตแดนระหว่างลาวและไทย โดยการแบ่งแยกนี้ บางส่วนของอดีตอาณาจักรหลวงพระบาง เวียงจันทน์ และจำปาสัก ยังคงเป็นส่วนหนึ่งของประเทศไทย คือ ภาคอีสาน  ปัจจุบัน ชาว ลาวเชื้อสาย 16 ล้านคนอาศัยอยู่ในประเทศไทย (ส่วนใหญ่อยู่ในภาคอีสาน) ในขณะที่ 5 ล้านคนอาศัยอยู่ในประเทศลาว ส้มตำ นี่เป็นสาเหตุที่ทำให้อาหารไทย อาหารอีสาน และอาหารลาวมีความคล้ายคลึงกัน ตัวอย่าง ได้แก่ ส้มตำ/ตำหมากฮุง และข้าวเหนียว ในตำราอาหารไทยคลาสสิกปี 1908 เรื่อง สูตรอาหารของกูร์เมต์ โดยคุณหญิงเปลี่ยน ผาสกลวงศ์ ไม่มีการเอ่ยถึงส้มตำหรือตำหมากฮุง นี่อาจหมายความว่าในสมัยนั้นส้มตำยังไม่เป็นที่นิยมของคนไทยเหมือนในปัจจุบัน สิ่งต่างๆ เปลี่ยนไปเมื่อคนอีสานอพยพเข้ามาทำงานทั่วประเทศ โดยเฉพาะกรุงเทพฯ เมืองหลวง จุดสูงสุดเกิดขึ้นในช่วงที่เศรษฐกิจเฟื่องฟูในทศวรรษ 1980 แรงงานต่างด้าวจากอีสานก็พาตำหมากฮุงไปด้วย สลัดที่น่ารับประทานเริ่มได้รับความนิยมและจากฐานที่มั่นคงในประเทศไทย จนเป็นที่รู้จักไป ทั่วโลกในฐานะสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมไทย ดังนั้นการเพิ่มขึ้นของส้มตำในอาหารไทยจึงเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นเมื่อไม่นานมานี้ แม้ว่าจะไม่มีใครทราบแน่ชัดว่ามันเกิดขึ้นเมื่อใด