แกะรอย "สุริยะเทพ" ที่ปราสาทพนมบาเค็ง

      ปราสาทพนมบาเค็ง (Phnom Bakheng) ตั้งอยู่บนยอดภูเขา 75 เมตร จากระดับน้ำทะเล ใกล้ๆกับปราสาทนครวัด และเมืองนครธม จังหวัดเสียมราช ประเทศกัมพูชา สร้างในสมัยของพระเจ้ายะโสวรมันที่ 1 พ.ศ. 1432 - 1453 เป็นศาสนาสถานฮินดูถวายแด่พระศิวะ จากศิลาจารึกภาษาสันสกฤตพบที่ปราสาทสด๊อกก๊องธม จังหวัดสระแก้ว กล่าวว่าเมื่อ "ศรียโสวรธานา" ขึ้นครองราชเป็นกษัตริย์ทรงพระนามว่า "ยะโสวรมัน" พระองค์มีพราหมณ์ชื่อ "วามะศิวะ" ซึ่งได้ประดิษฐานศิวะลึงค์ไว้บนยอดภูเขา "ศรียะโสธาระคีรี" เปรียบเมือนเขาพระสุเมรอันศักดิ์สิทธิ์เป็นที่สถิตของเหล่าทวยเทพ ในที่นี้ศิวะลึงค์ (Royal Linga) เป็นสัญลักษณ์ของการปกครองโดยระบอบ "กษัตริย์สมมุติเทพ" ริเริ่มโดยพระเจ้าชัยวรมันที่ 2 ปฐมกษัตริย์ผู้ก่อตั้งอาณาจักรขอม เมื่อปี พ.ศ. 1346    

      พระเจ้ายโสวรมันที่ 1 เป็นกษัตริย์แห่งอาณาจักรขอมในลำดับที่ 4 นับจากการก่อตั้งโดยพระเจ้าชัยวรมันที่ 2 ดังนี้ 

1345 ชัยวรมันที่ 2

1378 ชัยวรมันที่ 3

1420 อินทรวรมันที่ 1

1432 ยะโสวรมันที่ 1

ผลงานเด่นๆของพระเจ้ายะโสวรมันที่ 1 ได้แก่ การก่อสร้างเมืองหลวงใหม่คือ ยะโสธรปุระ, บารายตะวันออก (ปัจจุบันตื้นเขินจนแทบหมดสภาพกลายเป็นทุ่งนา แต่ก็ยังพอเห็นรูปร่างโดยดูจากภาพถ่ายทางอากาศ) และผลงานที่แน่ก็คือ "ปราสาทพนมบาเค็ง"  

 

 

ภาพถ่ายดาวเทียมของปราสาทพนมบาเค็ง

 

ปราสาทพนมบาเค็งมีรูปทรงเป็นปีรามิดสี่เหลี่ยมขั้นบันได 5 ชั้น โดยชั้นล่างสุดมีขนาด 76 x 76 ตารางเมตร ลดหลั่นไปเรื่อยๆจนถึงชั้นบนสุด 47 x 47 ตารางเมตร มีบันไดขึ้นสี่ด้าน มีปรางขนาดเล็กรายล้อมอยู่ตามชั้นต่างๆรวมทั้งสิ้น 108 แท่ง 

 

แผนที่แสดงที่ตั้งของปราสาทพนมบาเค็ง อยู่ใกล้ๆกับปราสาทนครวัดและเมืองนครธม จังหวัดเสียมราช ประเทศกัมพูชา

 

ปราสาทพนมบาเค็ง ลอกแบบมาจากปราสาท "บากอง" ที่เมืองหลวงเก่าของอาณาจักรขอมชื่อว่า "โรโล่ย" เป็นปราสาทรูปทรงปีรามิดขั้นบันไดสี่เหลี่ยม 

 

ภาพเปรียบเทียบรูปทรงระหว่างปราสาทพนมบาเค็งกับปราสาทบากอง

 

แผนที่แสดงตำแหน่งที่ตั้งของปราสาทพนมบาเค็ง กับปราสาทบากอง ห่างกันประมาณ 16 กิโลเมตร

 

 

ผมไปเก็บข้อมูลที่ปราสาทบากองตอนเย็น พบว่าปราสาทหลังนี้มีการออกแบบให้หันหน้าเข้าหาทิศตะวันออกแท้ และมีขีดแสดงทิศอยู่ที่พื้นหิน

 

 

 

แกะรอย "สุริยะเทพ" ที่ปราสาทพนมบาเค็ง

จากการที่ได้ไปสำรวจและเก็บข้อมูลที่ปราสาทหลังนี้ถึงสามครั้งก็พบหลักฐาน "ดาราศาสตร์" ที่เกี่ยวข้องกับ "ปฏิทินมหาศักราช" ซึ่งใช้ในประเทศอินเดียและเผยแพร่มายังอาณาจักรขอม ปฏิทินฉบับนี้มีความผูกพันกับศาสนาฮินดูอย่างลึกซึ้งเพราะวันสำคัญทางศาสนาถูกกำหนดไว้ชัดเจน อนึ่งปฏิทินมหาศักราชเริ่มต้นครั้งแรกโดยชาวอารยันในดินแดนอัฟกานีสถาน และเข้ามาครอบครองอินเดียตอนเหนือเมื่อสามพันกว่าปีที่แล้ว อิทธิพลของชาวอารยันทำให้อินเดียเกิดศาสนาพราหมณ์และฮินดู อีกทั้งทำให้ชาวอินเดียภาคเหนือมีรูปร่างสูงใหญ่ผิวขาวเหมือนชาวยุโรป

 

 

  

 

 

ผมขอให้ไก้ด์ทัวร์ชาวกัมพูชาเป็นพรีเซนเตอร์ชี้ที่สัญลักษณ์ทางดาราศาสตร์ที่พื้นหินบนปราสาทพนมบาเค็ง

 

 

เมื่อซูมภาพจะเห็นขีดบนพื้นหินแสดง "ทิศทั้งสี่" (The 4 Cardinals) ตามหลักดาราศาสตร์ แต่ผู้คนและนักท่องเที่ยวทั่วไปไม่ได้สังเกตได้แต่เดินผ่านไปผ่านมา จริงๆแล้วทางการกัมพูชาน่าจะอนุรักษ์ร่องรอยนี้ไว้โดยกั้นคอกไม่ให้คนเดินเหยียบ หรือไม่ก็ใช้กระจกปิดไม่ให้เลือนหายจากการกัดเซาะของน้ำฝน

 

นี่ก็มีรอยขีดชัดเจน แต่ทำท่าจะเลือนลางเพราะการกัดเซาะของน้ำฝน

 

 

สัญลักษณ์ตำแหน่งดวงอาทิตย์ในราศีสำคัญ (สุริยะปฏิทิน) เหมือนกับที่ปราสาทภูเพ็ก จังหวัดสกลนคร

 

 

ใช้เข็มทิศจับตำแหน่งทางดาราศาสตร์ที่หน้าประตูปราสาท และที่ฐานโยนี

 

ขณะที่นักท่องเที่ยวคนอื่นๆกำลังสาละวนกับทัศนียภาพของปราสาท ผมกลับต้องวุ่นอยู่กับการใช้อุปกรณ์ จีพีเอส ในการหาตำแหน่งทางดาราศาสตร์

 

 

 

 

 

 

ฐานโยนีที่ "พุทธคยา" ประเทศอินเดียก็ชี้ที่ทิศเหนือเพราะนั่นคือตำแหน่งของเขา "พระสุเมร" 

 

ฐานโยนีที่ปราสาทนารายณ์เจงเวง อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร ก็ชี้ที่ทิศเหนือเพราะดูจากรางน้ำศักดิ์สิทธิ์ของท่อ "โสมสูตร" 

 

 

ฐานโยนีที่ปราสาทบันทายศรี เมืองเสียมราช ก็ชี้ไปที่ทิศเหนือ 

 

 

ฐานโยนีที่ปราสาทบายน ก็ชี้ทิศเหนืออีกเช่นกัน 

 

 

ชาวฮินดู และชาวพุทธนิกายมหายาน เชื่อว่าขั้วโลกเหนือเป็นที่ตั้งของเขาพระสุเมร ดังนั้นฐานโยนีต้องชี้ไปที่นั่น

 

 

ผมใช้เครื่องมือจับทิศดาราศาสตร์ทั้ง "เข็มทิศแม่เหล็ก" และอุปกรณ์ "จีพีเอส" เพื่อยืนยันความถูกต้องทำให้แน่ใจว่าปราสาทหลังนี้ถูกสร้างให้สอดคล้องกับหลักการดาราศาสตร์ และปฏิทินมหาศักราช ซึ่งวันปีใหม่ (วันแรกของเดือนไจตระ) ดวงอาทิตย์จะขึ้นตรงหน้าประตูพอดี ศิวะลึงค์จะเรืองอร่ามด้วยแสงอาทิตย์ยามเช้าเหมาะแก่การทำพิธีสำคัญของศาสนาฮินดู  

 

 

ปราสาทพนมบาเค็ง จุดชมวิวยอดฮิต "อาทิตย์อัสดง" ของนักท่องเที่ยว

 

 

 

 

ถ้าจะขึ้นไปชมปราสาทพนมบาเค็ง ท่านต้องมีร่างกายแข็งแรงระดับหนึ่งนะคร้าบ

 

 

ทัศนียภาพอันสวยงามรอบปราสาทพนมบาเค็ง

 

 

จากยอดปราสาทพนมบาเค็งสามารถมองเห็นปราสาทนครวัดอยู่ทางด้านทิศตะวันออกเฉียงใต้

 

 

 

 

โคนันทิ พาหนะของพระศิวะแสดงให้เห็นว่าปราสาทหลังนี้สร้างเพื่อถวายแด่พระศิวะ

 

สรุป

จากหลักฐานทางดาราศาสตร์ที่พบบนปราสาทพนมบาเค็ง สอดคล้องกับปฏิทินมหาศักราช ซึ่งใช้ข้อมูลปรากฏการณ์ดาราศาสตร์เป็นตัวกำหนดวัน แสดงให้เห็นชัดเจนว่าผู้สร้างมีเจตนาให้ตัวปราสาททำมุมกับดวงอาทิตย์ในวันสำคัญคือ "วสันตวิษุวัต" (Vernal equinox) ซึ่งหมายถึงวันแรกของเดือนไจตระ ปัจจุบันตรงกับวันที่ 21 มีนาคม เพื่อให้พราหมณ์ได้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนา เช่น พิธีราชาภิเษก