หนองหารหลวง ....... นครแห่ง "สุริยะปฏิทินพันปี"

           บรรพชนจากยุคตำนานเมืองหนองหารหลวง ได้ส่งมอบมรดกสิ่งก่อสร้างเชิงดาราศาสตร์ให้ลูกหลานที่เรียกตัวเองว่า "ไทสกล" เอาไว้ชื่นชมความเชื่อมโยงอย่างลงตัวระหว่างวิทยาศาสตร์และศาสตร์แห่งความเชื่อ ......... แม้ว่าร่องรอยของโบราณสถานจำนวนมากได้ถูกทำลายในยุคปัจจุบันด้วยเหตุผลที่เรียกว่า "การพัฒนาและความเจริญ"

           อย่างไรก็ตามยังคงเหลือสิ่งก่อสร้างที่แสดงปรากฏการณ์สำคัญทางดาราศาสตร์อย่างครบถ้วน 4 อีเว่น ได้แก่ วสันตวิษุวัต  21 - 22 มีนาคม (spring equinox or vernal equinox) ศารทวิษุวัต 22 - 23 กันยายน (fall equinox or autumnal equinox) เหมายัน 21 - 22 ธันวาคม (winter solstice) ครีษมายัน 21 - 22 มิถุนายน (summer solstice) และแถมพิเศษมหาสงกรานต์ 14 - 16 เมษายน (maha songkran)

 

 

หากประตูด้านทิศตะวันออกของหนองหารหลวงยังคงอยู่ จะเห็นปรากฏการณ์อย่างนี้ในช่วงสงกรานต์ 14 - 16 เมษายน ทุกปี

 

          ปรากฏการณ์สำคัญทางดาราศาสตร์

             โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ในลักษณะมุมเอียงราวๆ 23.5 องศา ทำให้มุมตกกระทบของแสงอาทิตย์ต่อพื้นโลกเปลี่ยนไปเป็นสาเหตุให้อุณหภูมิบริเวณดังกล่าวไม่เท่ากันจึงเกิด "ฤดูกาล" 4 อย่าง ได้แก่

1. ฤดูใบไม้ผลิ เริ่มต้นที่ปรากฏการณ์ "วสันตวิษุวัต" (spring equinox) วันที่ 21 - 22 มีนาคม 

2. ฤดูร้อน เริ่มต้นที่ปรากฏการณ์ "ครีษมายัน" (summer solstice) วันที่ 21 - 22 มิถุนายน 

3. ฤดูใบไม้ร่วง เริ่มต้นที่ปรากฏการณ์ "ศารทวิษุวัต" (fall equinox) วันที่ 22 - 23 กันยายน 

4. ฤดูหนาว เริ่มต้นที่ปรากฏการณ์ "เหมายัน" (winter solstice) วันที่ 21 - 22 ธันวาคม

          นอกจากปรากฏการณ์ดาราศาสตร์ทั้ง 4 ครั้ง ยังมีอีเว่นสำคัญอีกคือ "มหาสงกรานต์" ช่วงวันที่ 14 - 16 เมษายน ทุกปี ดวงอาทิตย์จะขึ้นที่มุมกวาด 80 องศา ( ณ เส้นรุ้ง 17 องศาเหนือ เป็นตำแหน่งภูมิศาสตร์ของจังหวัดสกลนคร)    

 

โลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ด้วยมุมเอียง 23.5 องศา ทำให้เกิดฤดูกาล

 

ตำแหน่งการขึ้นและตกของดวงอาทิตย์ในฤดูกาลต่างๆ 

 

ปฏิทินมหาศักราช (Saka Calendar) ใช้ในยุคขอมเรืองอำนาจ ตรงกับจักรราศีและปรากฏการณ์ดาราศาสตร์อย่างลงตัว เพราะแต่ละปรากฏการณ์เริ่มต้นด้วยวันที่ 1 ของเดือนนั้นๆ เช่น ปรารกฏการณ์วสันตวิษุวัต (spring or vernal equinox) เริ่มต้นวันที่ 1 เดือนไจตระ (Day 1 of Chaitra Month) แต่ปฏิทินสากลปัจจุบันดูแปลกๆ เช่น วสัตวิษุวัต เริ่มต้นวันที่ 21 หรือ 22 มีนาคม ....... เป็นที่น่าสังเกตว่าการจัดสรรจำนวนวันในแต่ละเดือนของปฏิทินมหาศักราชมีตัวเลข 30 วัน และ 31 วัน หมายถึง 6 เดือนที่เป็นช่วงกลางวันสั้น (short day) ให้มี 30 วัน และ 6 เดือนช่วงกลางวันยาว (long day) ให้มี 31 วัน และเมื่อถึงปีที่มี 366 วัน ให้เพิ่มที่เดือนแรกของปีคือ Chaitra Month เป็น 31 วัน โดยให้วันที่ 1 Chaitra ตรงกับวันที่ 21 มีนาคม

 

          ตำนานหนองหารหลวง

            ตำนานฉบับราชการของเมืองโบราณสกลนครอ้างอิงจากหนังสือ "ตำนานอุรังคธาตุกับเครือข่ายความสัมพันธ์ทางเศรษฐกิจและสังคมของผู้คนในอนุภูมิภาคลุ่มน้ำโขง" โดย ผศ.ดร.สพสันติ์ เพชรคำ อาจารย์ประจำคณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร จัดพิมพ์ในวารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร เดือนมกราคม - มิถุนายน 2554

          กล่าวถึงการสร้างเมืองหนองหารหลวงโดยขุนขอมอพยพผู้คนมาจากเมืองอินทรปัตนครมาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่บริเวณทิศตะวันออกของทะเลสาบหนองหาร บริเวณบ้านน้ำพุ ตำบลบ้านแป้น อำเภอโพนาแก้ว จังหวัดสกลนคร เรียกว่าเมือง "หนองหารหลวง" ขุนขอมให้กำเนิดบุตรชายและตั้งชื่อว่า "สุรอุทก" เพราะขณะที่คลอดมีพระขรรค์ติดเอวออกมาและได้เกิดน้ำพุพุ่งขึ้นมาในบริเวณใกล้เคียง เมื่อขุนขอมถึงแก่กรรมประชาชนได้ยกให้สุรอุทกขึ้นครองเมืองแทนบิดาและได้ชื่อใหม่ว่า "พระยาสุรอุทก"

         พระยาสุรอุทกชอบการล่าสัตว์เมื่อเดินทางไปถึงแม่น้ำมูลได้เผชิญหน้ากับพญานาคเจ้าถิ่นชื่อ "ธนมูล" และเกิดการต่อสู้แต่ไม่มีใครแพ้ใครชนะด้วยเหตุที่ทั้งคู่ต่างก็มีฤทธิ์เดชพอๆกัน ระหว่างที่พระยาสุรอุทกเดินทางกลับเมืองหนองหารหลวง นาคธนมูลมีความเจ็บแค้นจึงพาพรรคพวกแอบติดตามมาโดยแปลงร่างเป็นฟานด่อน (เก้งเผือก) เมื่องเข้าใกล้ชานเมืองหนองหารหลวงประชาชนเห็นฟานด่อนจึงไปบอกพระยาสุรอุทกให้เอาธนูมายิงและเอาเนื้อไปแจกจ่ายเป็นอาหาร พอตกดึกฟานด่อนได้คืนร่างเป็นพญานาคเข้าจู่โจมเมืองแบบรวดเร็ว พระยาสุรอุทกไม่ทันตั้งตัวพลาดท่าถูก "บ่วงนาคราช" รัดคอจนเสียชีวิต และเมืองหนองหารหลวงถูกถล่มจมลงไปในทะเลสาบ

          อย่างไรก็ตามบุตรชายสองคนของพระยาสุรอุทก 2 คน คือเจ้าภิงคาร และเจ้าคำแดง สามารถหนีรอดตายออกมา โดยเจ้าภิงคารได้สร้างเมืองหนองหารหลวงขึ้นใหม่ทางด้านทิศตะวันตกของทะเลสาบโดยมีพระธาตุเชิงชุมเป็นศูนย์กลาง ส่วนเจ้าคำแดงได้ไปตั้งเมืองใหม่ชื่อว่าหนองหารน้อย (ปัจจุบันคืออำเภอหนองหาน จังหวัดอุดรธานี) ประชาชนได้ยกให้เจ้าภิงคารขึ้นครองเมืองและได้ชื่อใหม่ว่า "พระยาสุวรรณภิงคาร" มีการก่อสร้างปราสาทน้อยใหญ่หลายแห่ง เช่น ปราสาทนารายณ์เจงเวง ปราสาทภูเพ็ก และปราสาทดุม ปัจจุบันเปลี่ยนชื่อตามอิทธิพลภาษาล้านช้างว่า "พระธาตุ"

          อนึ่ง ไทสกลจำนวนมากยังคงคุ้นเคยกับ "ตำนานผาแดงและนางไอ่" ...... เรื่องนี้เป็นนิทานพิ้นบ้านที่เล่าขานกันหลายจังหวัดในภาคอีสานตอนบน เช่น อุดรธานี ขอนแก่น กาฬสินธ์ุ ร้อยเอ็ด มหาสารคาม และยโสธร รวมทั้งประเทศลาว แต่ตำนานพระยาสุรอุทกมีแห่งเดียวที่หนองหารจังหวัดสกลนคร และมีภาพนูนต่ำเป็นอิฐเผาแสดงอยู่ที่ประตูทางเข้าเมืองสกลนคร

 

 

ภาพนูนต่ำอิฐเผาแสดงเรื่องราวตำนานพระยาสุรอุทก ที่ประตูเมืองสกลนคร 

 

 

ขุนขอมนำไพล่พลมาจากเมืองหลวง (อินทปัฐนคร) 

 

ขุนขอมตั้งเมืองใหม่ริมทะเลสาบบริเวณท่านางอาบ ปัจจุบันคือบ้านน้ำพุ ต.บ้านแป้น อำเภอโพนนาแก้ว ให้ชื่อเมืองว่า "หนองหารหลวง" 

 

ที่ตั้งบ้านน้ำพุในปัจจุบัน ด้านทิศตะวันออกของทะเลสาบหนองหาร 

 

 

ขุนขอมให้กำเนิดบุตรชายชื่อว่า "สุรอุทก" มีพระขรรค์ติดเอวออกมา และเกิดน้ำพุบริเวณใกล้เคียง 

 

น้ำพุเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติ ปัจจุบันยังเกิดขึ้นในช่วงฤดูฝนและต้นฤดูหนาว ที่บ้านน้ำพุ ตำบลบ้านแป้น อำเภอโพนนาแก้ว 

 

 การเกิดน้ำพุอธิบายได้ด้วยหลักการทางวิทยาศาสตร์ เพราะบ้านน้ำพุ อยู่ที่ความสูงจากระดับน้ำทะเล +160 เมตร ส่วนบ้านนาแก้วในบริเวณใกล้เคียงอยู่ที่ระดับ +167 เมตร ทำให้น้ำใต้ดินจากบ้านนาแก้วไหลมาที่บ้านน้ำพุ หากมีช่องหรือรูจากใต้ดินก็จะมีน้ำพุ่งขึ้นมาตามหลักวิชาการที่เรียกว่า Hydraulic Head (167 m - 160 m) ผู้แต่งตำนานพระยาสุรอุทกคงเห็นปรากฏการณ์นี้จึงเอามาร้อยเรียงเป็นเรื่องราวที่สอดคล้อง และเป็นที่มาของชื่อ "บ้านน้ำพุ" 

   

พระยาสุรอุทกขึ้นครองเมืองแทนบิดาที่เสียชีวิต

 

พระยาสุรอุทกมีนิสัยชอบล่าสัตว์ วันหนึ่งได้เดินทางไปถึงแม่น้ำมูลได้เผชิญหน้ากับพญานาคเจ้าถิ่นชื่อ "ธนมูล" และเกิดการต่อสู่ แต่ทั้งคู่มีฤทธิ์เดชพอๆกันจึงไม่มีใครแพ้ใครชนะ 

 

 

นาคธนมูลเจ็บใจพยาบาทได้แปลงร่างเป็นฟานด่อน (เก้งเผือก) ติดตามพระยาสุรอุทกมาจนถึงเมืองหนองหารหลวง ชาวเมืองได้แจ้งให้พระยาสุรอุทกทราบว่ามีเก้งเผือกจึงออกไปล่าเพื่อเอาเนื้อมาแจกจ่าย

 

ราษฏรต่างดีใจและเอาเนื้อเก้งเผือกมาทำอาหารกิน

 

 

ตกดึกเก้งเผือกคืนร่างเป็นพญานาคเข้าจู่โจมเมืองและใช้บ่วงนาคราชรัดคอพระยาสุรอุทกจนเสียชีวิต

 

           ประวัติศาสตร์เมืองโบราณสกลนคร

                 เอกสารของกรมศิลปากรระบุว่าเมืองโบราณสกลนครสร้างในยุคขอมเรืองอำนาจราวๆพุทธศตวรรษที่ 15 - 16 โดยขึ้นทะเบียนโบราณสถาน ได้แก่ พระธาตุภูเพ็ก พระธาตุนารายณ์เจงเวง พระธาตุดุม พระธาตุเชิงชุม และสะพานขอม เมื่อปี พ.ศ.2478

 

 

ภาพถ่ายทางอากาศเมืองสกลนคร ปี พ.ศ.2489 ยังเห็นคูเมืองเป็นรูปสี่เหลี่ยมตามแบบฉบับของการสร้างเมืองยุคขอมเรืองอำนาจ 

 

พระธาตุเชิงชุมนรูปทรงของศิลปล้านช้างสร้างครอบปราสาทขอมอยู่ข้างใน 

 

 

ประตูหินทรายของปราสาทขอมใต้องค์พระธาตุเชิงชุม มีคำจารึกภาษาขอมโบราณ 

 

 ปราสาทภูเพ็ก บนยอดภูเขาสูง 520 เมตร จากระดับน้ำทะเล ถ่ายเมื่อ พ.ศ.2490

 

 ปราสาทนารายณ์เจงเวง ถ่ายเมื่อปี พ.ศ.2449

 

 

 ปราสาทดุม พ.ศ.2449 

 

สะพานขอม ถ่ายเมื่อครั้งกรมพระยาดำรงราชานุภาพเสด็จมาตรวจราชการ เดือนมกราคม พ.ศ.2449

 

          หนองหารหลวง ....... นครแห่ง "สุริยะปฏิทิน"

 

                         คำถาม ...... สุริยะปฏิทิน คืออะไ?

                          คำตอบ ...... บรรพชนยุคก่อนประวัติศาสตร์สังเกตเห็นดวงอาทิตย์ขึ้นที่ขอบท้องฟ้าในตำแหน่งที่ต่างกันในแต่ละช่วงเวลา ขณะเดียวกันเมื่อตำแหน่งดวงอาทิตย์เปลี่ยนไปภูมิอากาศก็เปลี่ยนไปด้วย ปรากฏการณ์แบบนี้ถูกบันทึกในความทรงจำซ้ำแล้วซ้ำเล่า ในที่สุดได้ข้อสรุปว่าตำแหน่งการเคลื่อนตัวของดวงอาทิตย์มีความสัมพันธ์กับฤดูกาล จึงมีการทำเครื่องหมายด้วยวัสดุธรรมชาติ เช่น ก้อนหินวางให้ตรงกับดวงอาทิตย์ในแต่ละฤดูกาล ต่อมาก็พัฒนาให้เป็นสิ่งก่อสร้างที่มีรูปทรงต่างๆ

 

 

บรรพชนยุคก่อนประวัติศาสตร์สังเกตว่าดวงอาทิตย์เปลี่ยนตำแหน่งไปพร้อมกับฤดูกาลจึงทำสัญลักษณ์ไว้ให้สังเกตได้ง่ายว่าเมื่อดวงอาทิตย์กลับมาถึงจุดนี้ฤดูกาลจะกลับมาเหมือนเดิม

 

บรรพชนมีการพัฒนาวิธีวางก้อนหินเป็นสัญลักณ์เพื่อแสดงฤดูกาลโดยใช้ดวงอาทิตย์ และในที่สุดนี่ก็คือ "สุริยะปฏิทิน"

 

นักโบราณคดีได้พบหลักฐานมากมายของ "สุริยะปฏิทิน" ยุคก่อนประวัติศาสตร์

 

เมื่อบ้านเมืองเจริญขึ้น "สุริยะปฏิทิน" มีการพัฒนาให้เป็นระบบมากขึ้น

 

สุริยะปฏิทินโบราณที่ Chankillo ประเทศเปรู กลายเป็นหนึ่ง Landmark ของการท่องเที่ยว

 

Stonehenge เป็นหนึ่งในหลักฐาน "สุริยะปฏิทิน" สิ่งก่อสร้างที่ยิ่งใหญ่อลังการ

 

          มาถึงยุคขอมเรืองอำนาจและแผ่อิทธิพลเข้ามายังดินแดนหนองหารหลวงหรือสกลนครโบราณ พวกเขาใช้ปฏิทินมหาศักราช (Saka Calendar) ที่สอดคล้องกับปรากฏการณ์สำคัญทางดาราศาตร์ จึงสร้างปราสาทให้หันหน้าตรงกับตำแหน่งดวงอาทิตย์เพื่อประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อ  สอดคล้องกับปรากฏการณ์สำคัญทั้ง 4 ฤดู ดังนี้

 

ปฏิทินมหาศักราช ใช้ในยุคขอมเรืองอำนาจ  

 

             ปราสาทภูเพ็ก ...... ปรากฏการณ์วสันตวิษุวัต (spring equinox) วันที่ 21 - 22 มีนาคม และ ศารทวิษุวัต (fall equinox) วันที่ 22 - 23 กันยายน  

 

ปราสาทภูเพ็กตั้งอยู่บนยอดภูเขารูปร่างเหมือนเขาพระสุเมรุ ที่บ้านภูเพ็ก ตำบลนาหัวบ่อ อำเภอพรรณานิคม สกลนคร

 

ปราสาทภูเพ็กตั้งอยู่บนภูเขาที่ระดับ +520 เมตร จากระดับน้ำทะเล สูงที่สุดในบรรดาปราสาทขอมที่อยู่บนภูเขาในประเทศไทย 

 

ปราสาทภูเพ็กวางตัวตรงกับทิศทั้งสี่ (4 cardinals) โดยหันหน้าไปที่ทิศตะวันออกแท้ (true east) ที่มุมกวาด 90 องศา 

 

GPS ยืนยัน ปราสาทภูเพ็กหันหน้าที่มุมกวาด 90 องศา ทิศตะวันออกแท้

 

ดวงอาทิตย์ยามเช้าในปรากฏการณ์ "วสันตวิษุวัต" (spring equinox) 21 - 22 มีนาคม ขึ้นตรงกลางประตู 

 

ดวงอาทิตย์ในปรากฏการณ์ "ศารทวิษุวัต" (fall equinox)  22 - 23 กันยายน  

 

ปัจจุบันทุกๆปีในวัน "วิษุวัต" จะมีผู้คนมาประกอบ "พิธีรับพลังสุริยะ" และถ่ายทอดสดผ่าน social media นำโดยท่านซินแสชื่อดัง เจ้าของเพจ "ดูดวงโหราศาสตร์ไทยระบบรังสีดาว" ชื่อ Facebook Sutthitham Phakphian

 

ในวันเดียวกันของปรากฏการณ์ "วิษุวัต" ดวงอาทิตย์หย่อนตัวลงบนยอดปราสาทภูเพ็ก โดยมองจากเกาะดอนสวรรค์ในทะเลสาบหนองหาร 

 

สุริยวิถี (sun path) ในปรากฏการณ์วิษุวัต เป็นเส้นตรงระหว่างปราสาทภูเพ็ก ปราสาทนารยณ์เจงเวง และเกาะดอนสวรรค์ 

 

 เกาะดอนสวรรค์มองจากปราสาทภูเพ็กถูกแสงอาทิตย์ใน "ปรากฏการณ์วสันตวิษุวัต" เรืองแสงเป็นสีแดง

 

 เกาะดอนสวรรค์มองจากปราสาทภูเพ็กใน "ปรากฏการณ์ศารทวิษุวัต"

 

          ปราสาทนารายณ์เจงเวง

                         ตั้งอยู่ที่บ้านธาตุนาเวง ตำบลธาตุเชิงชุม อำเภอเมืองสกลนคร ถูกออกแบบให้วางตัวเหมือนปราสาทภูเพ็ก หันหน้าตรงกับทิศตะวันออกแท้ ที่มุมกวาด 90 องศา เพื่อรับแสงอาทิตย์ในปรากฏการณ์วิษุวัต ทั้ง 2 ครั้ง แต่น่าเสียดายถูกบดบังด้านทิศตะวันออกด้วยพระอุโบสถที่สร้างในยุคปัจจุบัน 

 

ปราสาทนารายณ์เจงเวงถูกอุโบสถที่สร้างในยุคปัจจุบันบดบังด้านทิศตะวันออกจึงไม่สามารถมองเห็นดวงอาทิตย์ในปรากฏการณ์วิษุวัต 

 

 

ปราสาทนารายณ์เจงเวงวางตัวในแนวทิศตะวันออกแท้ที่มุมกวาด 90 องศา 

 

sunset ในปรากฏการณ์วสันตวิษุวัต ณ ทิศตะวันตกแท้ (true west) ที่มุมกวาด 270 องศา  

 

           สะพานขอม กับปรากฏการณ์ เหมายัน (winter solstice) และครีษมายัน (summer solstice) 

 

สะพานขอมตั้งอยู่ระหว่างถนนหน้าประตูเมืองสกลนคร

 

 ภาพถ่ายสะพานขอมเมื่อครั้งกรมพระยาดำรงราชานุภาพเสด็จมาตรวจราชการที่สกลนคร เมื่อเดือนมกราคม พ.ศ.2449

 

 

การวางตัวของสะพานขอมอยู่ในแนวมุมกวาก 115 องศา และ 295 องศา ตรงกับดวงอาทิตย์ขึ้นในปรากฏการณ์ "เหมายัน" 21 - 22 ธันวาคม และดวงอาทิตย์ตกในปรากฏการณ์ "ครีษมายัน" วันที่ 21 - 22 มิถุนายน

 

 

ดวงอาทิตย์ในปรากฏการณ์ "เหมายัน" (winter solstice) ขึ้นที่กึ่งกลางสะพานขอม

 

 

ถนนทางเข้าเมืองสกลนครวางแนวขนานกับสะพานขอม จึงมองเห็นดวงอาทิตย์ยามเช้าในปรากฏการณ์ "เหมายัน"

 

 

หากขับรถยนต์เข้าตัวเมืองสกลนครในช่วง 20 ธันวาคม - 2 มกราคม จะเห็นดวงอาทิตย์ยามเช้าในปรากฏการณ์ "เหมายัน"  

 

Graphic แสดงดวงอาทิตย์ตกที่สะพานขอมในปรากฏการณ์ "ครีษมายัน" 21 - 22 มิถุนายน (summer solstice)

 

ถ้าบรรพชนชาวขอมท่านฟื้นขึ้นมาได้ ก็จะเป็นพยานว่า "ตูข้าเห็นปรากฏการณ์อย่างนี้มานานนับพันปีแล้ว" (ภาพจำลองด้วย computer graphic) 

 

 

ภาพถ่าย sunset ในปรากฏการณ์ "ครีษมายัน" (summer solstice) ที่สะพานขอม ปลายเดือนมิถุนายน 2567 แสดงวิถีการหย่อนตัวของดวงอาทิตย์เป็นมุมเอียง 17 องศา (เท่ากับองศาของเส้นรุ้ง) ...... อนึ่ง ช่วงนี้เป็นฤดูฝนท้องฟ้าไม่ปลอดโปร่งนัก

 

ดวงอาทิตย์หย่อนตังลงมาตามสูตร แม้ว่าท้องฟ้าจะมีเมฆมากแต่ก็พอมองเห็นดวงอาทิตย์

 

ภาพถ่ายการหย่อนตัวของดวงอาทิตย์ในปรากฏการณ์ "ครีษมายัน"  (summer solstice) ระหว่างเวลา 05:34 pm กับ 06:14 pm

 

ช่วงปรากฏการณ์ "เหมายัน" (winter solstice) ปลายเดือนธันวาคม ราศีพิจิก (Zodiac Scorpio) ขึ้นตรงกับสะพานขอมทางด้านทิศตะวันออก 

 

ดาว "ปาริชาต" (Antares) หัวใจของราศีแมงป่อง (Scorpio) ขึ้นตรงกับสะพานขอมทางทิศตะวันออกด้วยมุมกวาด 115 องศา (Azimuth 115) อนึ่ง ราศีพิจิกเป็นสัญลักษณ์แห่งพลังอำนาจ 

 

สะพานขอมจึงเหมาะแก่ผู้ที่เกิดในราศีพิจิก มานั่งรับพลังสุริยะในราศีของตัวเอง 

 

          ตัวเมืองสกลนคร พระธาตุเชิงชุม บาราย (สระพังทอง) และพระธาตุดุม ....... กับดวงอาทิตย์ยามเช้าในวัน "มหาสงกรานต์" 14 - 16 เมษายน

           จารึกภาษาขอมโบราณที่ขอบประตูพระธาตุเชิงชุมมีคำว่า "สงกรานต์" ขณะเดียวกันสิ่งก่อสร้างทั้งหมดข้างต้นวางตัวในแนว 80 องศา โปรแกรมดาราศาสตร์ย้อนกลับไปที่พันปีที่แล้ว พบว่าดวงอาทิตย์อยู่ใน "ราศีเมษ" 

 

 

จารึกภาษาขอมโบราณที่ขอบประตูพระธาตุเชิงชุมมีคำว่า "สงกรานต์" 

 

โปรแกรมดาราศาสตร์ทำภาพจำลอง (simulation) ย้อนหลังไปพันปีพบว่าดวงอาทิตย์อยู่ใน "ราศีเมษ" ที่มุมกวาด 80 องศา (Azimuth 80 or Az 80) 

 

เมืองโบราณสกลนคร และสิ่งก่อสร้างทั้งหมดรวมทั้ง "บาราย" (ชื่อปัจจุบันสระพังทอง) วางตัวในแนว 80 องศา

 

 พระธาตุเชิงชุมวางตัวในแนวมุมกวาด 80 องศา

 

ช่วงวันสงกรานต์ 14 - 16 เมษายน ดวงอาทิตย์ขึ้นตรงกับ Center ของพระธาตุเชิงชุม ณ มุมกวาด 80 องศา

 

ยิงมุมกล้องจากในพระวิหารของพระธาตุเชิงชุม เห็นดวงอาทิตย์อยู่ที่ประตูกลางในวันสงกรานต์

 

วันเดียวกันดวงอาทิตย์ขึ้น ณ กึ่งกลางของบาราย (สระพังทอง) 

 

 

ดวงอาทิตย์ยามเช้าที่บาราย (สระพังทอง) อยู่ที่พิกัดมุมกวาด 80 องศา (Az 80) 

 

พระธาตุเชิงชุม และพระธาตุดุม ทั้งคู่วางตัวในแนว 80 องศา เหมือนกัน

 

 

น่าเสียดายว่าด้านทิศตะวันออกของปรางค์องค์กลางของพระธาตุดุมถูกบดบังด้วยอุโบสถ จึงทำให้มองไม่เห็นดวงอาทิตย์

 

 

จริงๆแล้วพระธาตุดุมมีทั้งหมด 3 องค์ปรางค์ แต่ถูกทำลายเหลือเพียงฐานศิลาแลง 

 

จับพิกัดการวางตัวของพระธาตุดุม พบว่าหันหน้าตรงกับมุมกวาด 80 องศา

 

ในช่วงวันสงกรานต์ 14 - 16 เมษายน ดวงอาทิตย์ยามเช้าที่พระธาตุดุมส่องแสงตรงกับฐานองค์ปรางค์ด้านทิศเหนือ (ไม่ถูกอุโบสถบดบัง)

 

          ปรากฏการณ์ "วิษุวัต" กับวัฒนธรรมยุคก่อนประวัติศาสตร์

            ทีมงานชมรมอารยธรรมสกลนคร ค้นพบภาพเขียนยุคก่อนประวัติศาสตร์มีภาพวาดด้วยสีแดงรูปร่างเหมือนประตูอยู่ที่ใต้โขดหิน บนภูเขา +360 เมตรจากระดับน้ำทะเล ในเขตอำเภอโคกศรีสุพรรณ

 

  

ภาพวาดวาดยุคก่อนประวัติศาสตร์มีลักษณะเหมือนประตู และเมื่อสำรวจในบริเวณภูเขาใกล้เคียงได้พบประตูหินทรายเกิดขึ้นโดยธรรมชาติ นักโบราณคดีจากกรมศิลปากรมาสำรวจเมื่อเดือนธันวาคม 2566 ให้ข้อมูลว่าพบหลักฐานภาชนะยุคก่อนประวัติศาสตร์ใกล้กับประตูธรรมชาติ ทำให้ทราบว่าน่าจะเป็นแหล่งพำนักของบรรพชนในสมัยนั้น 

 

 

ตรวจสอบด้วย GPS พบว่า alignment ของประตูหินวางตัวในแนว East - West ที่มุมกวาด 90 องศา 

 

ช่องประตูด้านทิศตะวันออก และด้านทิศตะวันตก ตรงกับตำแหน่งดวงอาทิตย์ขึ้นและตกในปรากฏการณ์วิษุวัต

 

 

ทีมงานชมรมอารยธรรมสกลนครตั้งชื่อสถานที่แห่งนี้ว่า "ประตูแห่งกาลเวลา" ที่บรรพชนยุคก่อนประวัติศาสตร์ใช้เป็นจุดสังเกตการเปลี่ยนฤดู

 

บรรพชนยุคก่อนประวัติศาสตร์น่าจะเห็นปรากฏการณ์ทางดาราศาสตร์แบบนี้

 

 

 

          งานวิจัยที่กำลังเตรียมการ

             เจ้าหน้าที่กรมศิลปากรได้ลงพื้นที่ในเดือนกุมภาพันธ์ 2567 และพบ "รอยขีด 39 รอย" ที่บริเวณหน้าผาหินใกล้กับประตูแห่งกาลเวลา ........ ในสายตาของชมรมอารยธรรมสกลนคร เชื่อว่าท่านบรรพชนเหล่านั้นน่าจะมีเจตนาบันทึก "จำนวนวันที่เห็นดวงอาทิตย์ขึ้นและตกผ่านช่องประตู 39 ครั้ง" เบื้องต้นได้คำนวณเชิงดาราศาสตร์และคณิตศาสตร์ พบความเป็นไปได้ที่มองเห็นดวงอาทิตย์ตั้งแต่ 1 กันยายน จนถึง 9 ตุลาคม จึงวางแผนพิสูจน์ในเดือนกันยายน 2567 ว่าจริงหรือ?

 

 

เจ้าหน้าที่กรมศิลปากรลงพื้นที่และพบรอยขีดที่ผาหินใกล้ๆกับประตูแห่งกาลเวลา

 

รอยขีดบนก้อนหินนับได้ 39 รอย 

 

วิธีการคำนวณความเป็นไปได้ของการมองเห็นดวงอาทิตย์ขึ้นและตก 39 ครั้ง ผ่านประตูแห่งกาลเวลา 

 

ภาพจำลองการสร้างรอยขีดบนพื้นหินของบรรพชนยุคก่อนประวัติศาสตร์ 

 

          สุริยะปฏิทิน 12 ราศี สร้างในยุคปัจจุบันที่ดอนลังกา ริมหนองหาร ...... เป็นแหล่งเรียนรู้วิชาดาราศาสตร์และโหราศาสตร์

 

 

 

 

 

          สรุปตบท้าย

            จังหวัดสกลนครเป็นแห่งเดียวในประเทศไทยที่มีสัญลักษณ์เชิงดาราศาสตร์เก่าแก่ตั้งแต่ยุคก่อนประวัติศาสตร์ ........ ไล่มาถึงยุคขอมโบราณ ทำหน้าที่เป็น "สุริยะปฏิทิน" แสดงปรากฏการณ์สำคัญทางดาราศาสตร์ครบ 4 ฤดู + เทศกาล "มหาสงกรานต์" ท้าพิสูจน์ให้เราๆท่านๆมาสัมผัส 

 

แผนที่แสดงที่ตั้งของสุริยะปฏิทินในจังหวัดสกลนคร

 

            เราๆท่านๆสามารถพิสูจน์ด้วยตนเองในเชิงประจักษ์

นี่คือเหตุผลที่องค์การสื่อสารแห่งประเทศไทยออกแสตมป์ "สุริยะปฏิทินพันปี" ในชุด Unseen Thailand ปี พ.ศ.2547

 

 

 

             คุณวิชชุ เวชชาชีวะ ได้จัดทำคำนิยม วันที่ 24 มกราคม 2566 ให้แก่ Pocket Book สุริยะปฏิทินพันปี ปราสาทภูเพ็ก สกลนคร จากวารสารศิลปวัฒนธรรม ฉบับเมษายน 2551 ในบริบท "เวลา ปราสาทหิน ปฏิทินสุริยะ และจังหวะสังคม"   

 

 

 

 

          อนึ่ง ถ้าจะถามว่าบรรพชนท่านสร้างสิ่งเหล่านี้เพื่อวัตถุประสงค์อะไร ....... คำตอบก็คือ "ความศรัทธาต่อองค์สุริยะเทพ" และ "วิชาโหราศาสตร์" ....... จุดนัดพบที่ลงตัวระหว่างวิทยาศาสตร์และศาสตร์แห่งความเชื่อ