หนองหารหลวง ..... เมืองแห่ง "มหาสงกรานต์" จริงหรือ?

 

 

          สงกรานต์ ..... ในสายตาเราๆท่านๆคงนึกถึง "ประเพณีปีใหม่ไทยที่สนุกสนานด้วยการเล่นสาดน้ำใส่กัน" แต่ในความเป็นจริงมีความเชื่อมโยงระหว่างดาราศาสตร์และโหราศาสตร์ที่มีมานานหลายพันปี และเมืองสกลมีอะไรที่บ่งบอกความเป็นมาของสงกรานต์ในเชิงวิทยาศาสตร์?

 

 

          คำจารึกภาษาขอมโบราณที่ขอบประตูปราสาทเชิงชุม "จำมลกรานต นุชาปิทุกนาองคุย" ผู้เชี่ยวชาญด้านภาษาโบราณกรมศิลปากรแปลเป็นภาษาไทย ....... "ถวายแด่สงกรานต์" ในสายตานักพิภพวิทยา เมืองนี้ต้องมีนัยการเชื่อมโยงกับปรากฏการณ์ "มหาสงกรานต์" อย่างแน่นอน ไม่งั้นท่านบรรพชนจะจารึกคำนี้เพื่ออะไร? ........ งานนี้ต้องพิสูจน์

          ตามหลักโหราศาสตร์โบราณคำว่าสงกรานต์หมายถึง ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ออกจากราศีมีน (Pisces) เข้าไปสู่ราศีเมษ (Aries) คนไทยถือว่าปรากฏการณ์นี้คือ "ปีใหม่" โดยรับอิทธิพลมาจากรัฐตอนใต้ของอินเดียรวมทั้งบังคลาเทศก็ถือว่าปรากฏการณ์นี้คือปีใหม่ ปัจจุบันอยู่ระหว่าง 14 - 15 เมษายน 

 

จารึกภาษาขอมโบราณบนขอบประตูปราสาท (พระธาตุเชิงชุม) ปรากฏคำว่า "สงกรานต์" 

 

มหาสงกรานต์ ดวงอาทิตย์เคลื่อนออกจากราศีมีน (Pisces) เข้าสู่ราศีเมษ (Aries)  

 

           14 - 16 เมษายน 2561 พิสูจน์ด้วยตนเองกับภาพถ่ายดวงอาทิตย์ ณ ปราสาทเชิงชุม (ชื่อปัจจุบันพระธาตุเชิงชุม) และบารายศักดิ์สิทธิ์ (สระพังทอง) แต่ยังไม่มีประจักษ์พยาน ครั้งนี้ 14 - 16 เมษายน 2566 ต้องทำใหม่โดยมีคณะผู้หลักผู้ใหญ่ของเมืองสกลมาร่วมเป็นสักขีพยาน

          วิธีพิสูจน์เมืองหนองหารหลวง หรือ สกลนครโบราณมีความสัมพันธ์กับ "มหาสงกรานต์" มีขั้นตอนดังนี้

           1.เริ่มต้นจากคำจารึกภาษาขอมโบราณที่ปรากฏบนขอบประตูปราสาท (พระธาตุเชิงชุม) มีถ้อยคำ "ถวายแด่สงกรานต์" จากการแปลเป็นภาษาไทยโดยนายอำไพ คำโท ผู้เชี่ยวชาญภาษาโบราณ หอสมุดแห่งชาติ ท่าวาสุกรี กทม. (แปลเมื่อ พ.ศ.2529)  แสดงว่าบรรพชนยุคนั้นรู้จักความหมายของสงกรานต์เป็นอย่างดี

              2.ตรวจสอบการวางตัวทางดาราศาสตร์ (astronomical alignment) ขององค์ปราสาท ด้วยอุปกรณ์ GPS, application compass with smartphone, เข็มทิศแม่เหล็ก และ Google Earth พบว่าอุปกรณ์ยุคไฮเท็คทั้ง 4 อย่าง ยืนยันปราสาทหลังนี้ทำมุมกวาด 80 องศา (azimuth 80)

 

Application Compass with Smarthphone แสดงผล 80 องศา

 

อุปกรณ์ GPS แสดงตัวเลข 80 องศา 

 

เข็มทิศแม่เหล็กแสดงมุมกวาดจากทิศเหนือ 80 องศา  

 

Google Earth แสดงการวางตัวของปราสาทเชิงชุมที่มุมกวาด 80 องศา

 

 

เมืองสกลนครโบราณวางตัวของแกนเมืองอยู่ที่มุมกวาดจากทิศเหนือ 80 องศา (azimuth 80) ทำให้สิ่งก่อสร้าง เช่น ปราสาท และบารายศักดิ์สิทธิ์ (สระพังทอง) ต้องวางตัวในระนาบเดียวกันด้วยตามธรรมเนียมการก่อสร้างของบรรพชนในยุคนั้น   

 

            3.ใช้โปรแกรมคอมพิวเตอร์ดาราศาสตร์ The Starry Night Pro Plus ย้อนเวลากลับไประหว่าง AD 900 - 1200 พบว่าดวงอาทิตย์ในราศีเมษ (Aries) อยู่ที่มุมกวาด 80 องศา 

 

โปรแกรมดาราศาสตร์ The Starry Night แสดงผลว่าดวงอาทิตย์ในราศีเมษเมื่อ AD 900 - 1200 อยู่ที่มุมกวาด 80 องศา โดยใช้มุมมองจากพิกัดตัวเมืองสกลนคร ณ N 17 E 103 

 

Graphic แสดงตำแหน่งดวงอาทิตย์ในวันสงกรานต์ ณ ปราสาทขอม (พระธาตุเชิงชุม)

 

             4.ถ่ายภาพดวงอาทิตย์ในช่วงสงกรานต์ที่วัดพระธาตุเชิงชุมและสระพังทอง ยืนยันเชิงประจักษ์ดวงอาทิตย์ขึ้นยามเช้าตรงพิกัดที่ 80 องศา 

                         ภาพถ่ายครั้งแรก ระหว่าง 14 - 16 เมษายน 2561 

 

รอยิงภาพที่หน้าวิหารพระธาตุเชิงชุมตั้งแต่เช้าตรู่ดวงอาทิตย์ยังไม่ขึ้น และเมื่อดวงอาทิตย์ปรากฏกายก็ตรงกับ center ของประตูวิหาร

 

ดวงอาทิตย์ขึ้นตรงพิกัด Center ของวิหารพระธาตุเชิงชุมอย่างสวยงาม

 

ยิงภาพจากภายในวิหารก็เห็นดวงอาทิตย์ตรงกับประตูกลางพอดี 

 

รอถ่ายภาพตั้งแต่เช้ามืด จนเห็นดวงอาทิตย์ขึ้นที่กึ่งกลางสระพังทอง ใช้เสาไฟฟ้า 2 ต้นเป็นจุดนำสายตา 

 

เก็บภาพเช้าตรู่ที่สระพังทองซึ่งเป็นบารายศักดิ์สิทธิ์ในยุคโบราณ

 

 

ดวงอาทิตย์ขึ้นตรงกับมุมกวาด 80 องศา (Azimuth 80) 

 

          ถ่ายภาพครั้งที่สอง 16 เมษายน 2566 ได้เชิญผู้หลักผู้ใหญ่ของเมืองสกล คือ ชมรมไทเก็ก มาร่วมเป็นสักขีพยานที่สระพังทองแต่เช้ามืดเพื่อรอดูว่าดวงอาทิตย์ขึ้นที่กึ่งกลางสระพังทอง และประตูกลางของวิหารวัดพระธาตุเชิงชุม .....จริงหรือไม่ ?  

 

 

ชมรมไทเก็กเมืองสกลมารอชมที่สระพังทองตั้งแต่ตีห้า

 

ทุกท่านได้เห็นดวงอาทิตย์ขึ้นตรงกึ่งกลางสระพังทอง  

 

 

รอดูตั้งแต่เช้ามืด จนเห็นดวงอาทิตย์ขึ้น ณ กึ่งกลางสระพังทอง นำสายตาโดยเสาไฟฟ้า 2 ดวง ทางทิศตะวันออก

 

เข็มทิศแสดงพิกัดดวงอาทิตย์ที่ 80 องศา 

 

ยิงมุมกล้องจากประตูวิหารวัดพระธาตุเชิงชุม 15 เมษายน 2566

 

 

 

ดวงอาทิตย์ขึ้นตรงกลางของวิหารวัดพระธาตุเชิงชุม 15 เมษายน 2566

 

 

ภาพถ่ายมุมสูงจาก Drone เช้าตรู่วันที่ 14 เมษายน 2567 ดวงอาทิตย์ขึ้นตรง center ของพระธาตุเชิงชุม

 

ถ้าย้อนกลับไปพันปี ดวงอาทิตย์จะส่องตรงไปยังศิวลึงค์เพื่อให้พราหมณ์ประกอบพิธีศักดิ์สิทธิ์

 

          ตำนานบ้านน้ำพุ กับ สงกรานต์

             บ้านน้ำพุ ตำบลนาแก้ว อำเภอโพนนาแก้ว ในตำนาน "หนองหารหลวง" เป็นที่ตั้งของเมืองขอมครั้งแรกทางฝั่งทิศตะวันออกของหนองหารและเป็นที่เกิดของ "พญาสุรอุทก" ขณะคลอดมีพระขรรค์ติดตัวออกมาและบริเวณใกล้เคียงก็เกิดน้ำพุพุ่งขึ้นมาจากใต้ดิน ปัจจุบันน้ำพุก็ยังอยู่ให้เห็นในช่วงฤดูฝน (เป็นที่มาขอชื่อ บ้านน้ำพุ) ต่อมาพญาสุรอุทกได้เป็นเจ้าเมืองหนองหารหลวง และเกิดเหตุการณ์ต่อสู้กับเหล่าพญานาคที่นำโดย "นาคธนมูล" ทำให้เมืองหนองหารล่มลงไปในทะเลสาบ ขณะเดียวกันพญาสุรอุทกก็เสียชีวิตจากการต่อสู้ แต่บุตรชายสองคนหนีรอดไปได้ บุตรชายที่ชื่อเจ้าภิงคารมาตั้งเมืองใหม่ทางฝั่งทิศตะวันตกของหนองหารและยังคงตั้งชื่อเมืองนี้ว่า "หนองหารหลวง" โดยออกแบบและก่อสร้างให้หันหน้าตรงไปยังบ้านน้ำพุ และมีเรื่องราวเล่าว่า ....... ทุกๆปีในวันสงกรานต์เจ้าเมืองจะมาทำพิธีทรงน้ำที่บ้านน้ำพุแห่งนี้ 

 

ป้ายที่บ้านน้ำพุจัดทำโดยสำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดสกลนครและองค์การบริหารส่วนจังหวัดสกลนคร อธิบายเรื่องราวในตำนานและกล่าวถึงเจ้านายแห่งหนองหารหลวงจะมาสรงน้ำในวันสงกรานต์ทุกๆปี

 

 

ตัวเมืองสกลนครในปัจจุบันหันหน้าที่พิกัดมุมกวาด 80 องศา และตรงไปยังบ้านน้ำพุที่อยู่ทางทิศตะวันออก  

 

          คำถาม ....... บรรพชนพันปีที่แล้วมีพิธีกรรมอะไรในวันสงกรานต์

          คำตอบ ....... จากหลักฐานวัตถุพยาน "ฐานโยนี" ทำด้วยหินทราย พบในบริเวณวัดพระธาตุเชิงชุม ยืนยันว่าต้องมีศิวลึงค์ (หายไปแล้ว) เป็นรูปเคารพในการประกอบพิธีศักดิ์สิทธิ์ตรงกับ "สงกรานต์"

 

 

ถ่ายภาพฐานโยนีที่หน้าประตูด้านทิศตะวันออกของวิหาร (20 กันยายน พ.ศ. 2546) กลายเป็นที่เขี่ยบุหรี่ของผู้คนที่มานั่งตรงนี้ แสดงท่าให้ดูว่ากำลังพอดีมือกับการเขี่ยบุหรี่  

 

ศิวลึงค์หายไปแล้วเหลือแต่ฐานโยนี 

 

          คำถาม ........ ฐานโยนีเป็นวัตถุพยานเพียงชิ้นเดียวที่ยืนยันการประกอบพิธีศักดิ์สิทธิ์ จะมีการเก็บรักษาอย่างไรให้ปลอดภัย ? 

                       คำตอบ ........ ราว พ.ศ.2558 ผม สรรค์สนธิ บุณโยทยาน ในฐานะกรรมการสภามหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร กับ ผศ.ดร.สพสันติ์ เพชรคำ ผู้อำนวยการสถาบันภาษาศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏสกลนคร ร่วมกันผลักดันให้มีการนำไปเก็บรักษาที่พิพิธภัณฑ์เมืองสกล ตึกหมายเลข 1 ม.ราชภัฏสกลนคร เพราะหากปล่อยไว้ที่วัดเช่นเดิมอาจสูญหาย หรือถูกนำไปใช้ในทางไม่เหมาะสมกับรูปเคารพอันศักดิ์สิทธิ์ของบรรพชน

 

ฐานโยนีถูกนำไปตั้งทิ้งใต้ต้นไม้ 

 

 

มาเห็นอีกทีกลายเป็นฐานรองอ่างปลูกบัว

 

พ.ศ.2555 ดร.สพสันติ์ เพชรคำ กำลังหารือกับพระผู้ใหญ่ของวัดพระธาติเชิงชุม ในการดูแลรักษาฐานโยนี

 

 

เบื้องต้นเอามาเก็บรักษาในตึกที่วัดพระธาติเชิงชุม 

 

ปัจจุบันฐานโยนีตั้งแสดงอยู่ที่พิพิธภัณฑ์เมืองสกล ม.ราชภัฏสกลนคร

 

        ประวัติที่มาของสงกรานต์ 

          คนไทยรับเรื่องราวของสงกรานต์มาจากอินเดียตอนใต้ ...... วันที่ 14 - 15 เมษายน เป็นปีใหม่ของชาวเบงกอลปัจจุบัน Bangladesh และรัฐ Tamil Nadu สงกรานต์เป็นศัพท์ภาษาสันสกฤตหมายถึง "ดวงอาทิตย์ย้ายจากราศีหนึ่งไปยังอีกราศีหนึ่ง" เกิดขึ้นโดยเฉลี่ยทุกๆ 30 วัน ปีหนึ่งมี 12 ราศี แต่เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนออกจาก "ราศีมีน Pisces" เข้าสู่ "ราศีเมษ Aries" เป็น "มหาสงกรานต์"

 

 

วันที่ 14 เมษายน 2024 ตรงกับปีใหม่ของชาวเบงกอล ปัจจุบัน Bangladesh  

 

 Bengali New Year 1431 ตรงกับปฏิทินสากล April 14, 2024

 

 

ชาว Tamil เรียกวันปีใหม่ว่า Puthandu ตรงกับ Sunday April 14, 2024  

 

 

คำถาม ...... เรื่องราวของ "ราศี" หรือ "จักรราศี" มีที่มาจากไหน?

คำตอบ ...... ต้องย้อนกลับไปราว 5,000 ปี ที่แล้ว ในยุคอารยธรรมเมโสโปเตเมียในชื่อ "อาณาจักรสุเมเรี่ยน" เขาเหล่านั้นมีองค์ความรู้ดาราศาสตร์อย่างดี โดยแบ่งกลุ่มดาวฤกษ์ที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนตัวผ่านออกเป็น 12 กลุ่ม เริ่มต้นนับหนึ่งที่ปรากฏการณ์ "วสันตวิษุวัต" (vernal equinox) กลางวันเท่ากับกลางคืน ดวงอาทิตย์ขึ้น ณ ทิศตะวันออกแท้ (due east) ในกลุ่มดาวฤกษ์ชื่อ "ดาวแกะ หรือ ดาวแพะ" (Aries) องค์ความรู้นี้ถูกถ่ายทอดไปยังอาณาจักรอียิปส์ เปอร์เชีย อินเดีย และสุดท้ายที่เอเซียอย่างเราๆท่านๆ

 

หลักฐานทางโบราณคดีจากยุคอารยธรรมสุเมเรี่ยนเมื่อ 5,000 ปี ที่แล้ว แสดงเรื่องราวของจักรราศี

 

การนับราศีเริ่มต้นจาก "ราศีเมษ" (Aries) เมื่อดวงอาทิตย์เคลื่อนเข้าไปอยู่ในกลุ่มดาวฤกษ์ Aries อย่างไรก็ตามในความจริงดวงอาทิตย์อยู่กับที่แต่โลกเป็นฝ่ายโคจรรอบดวงอาทิตย์ ทำให้เกิดภาพลวงตาเหมือนดวงอาทิตย์เคลื่อนตัวจากราศีหนึ่งไปยังอีกราศีหนึ่ง

 

  

อาณาจักรอียิปส์ก็รับความรู้จักรราศีมาจากอาณาจักรสุเมเรี่ยน

 

 

อาณาจักรเปอร์เซียและเอเซียกลางก็รับอิทธิพลเรื่องราศีเมษ (Aries) และ Vernal Equinox มาเป็นวันปีใหม่ ในชื่อว่า "เนารูซ" (Nowruz)

 

ปฏิทินมหาศักราช (Saka Calendar) ของอินเดียก็อิงจักรราศี

 

 

ปฏิทินจักรราศีแบบไทย 

 

            โหราศาสตร์ V/S ดาราศาสตร์

                                  จากเหตุผลของปรากฏการณ์ทางฟิสิกส์แห่งดาราศาสตร์ที่เรียกว่า Precession of Equinox ทำให้แกนเอียงของโลกเปลี่ยนไปอย่างช้าๆและมีผลกระทบไปยังตำแหน่งดวงอาทิตย์กับดาวฤกษ์ที่เป็นฉากอยู่ข้างหลังซึ่งวิชาโหราศาสตร์เรียกว่า "จักรราศี" มีการขยับตัวถอยหลัง ..... เรื่องนี้นักดาราศาตร์กับนักโหราศาสตร์ทราบดี แต่ไม่มีใครขัดคอใคร ดังตัวอย่าง "มหาสงกรานต์" นักโหราศาตร์ยุคโบราณเมื่อพันปีที่แล้วกำหนดให้ตรงกับดวงอาทิตย์เคลื่อนออกจากราศีมีน (Pisces) เข้าสู่ราศีเมษ (Aries) และตรงกับปฏิทินพุทธศักราช 15 เมษายน ....... ปัจจุบัน ปรากฏการณ์ precession มีผลให้ดวงอาทิตย์ในราศีเมษ เปลี่ยนไปเป็นวันที่ 25 เมษายน แต่นักโหราศาสตร์ยังคงยึดตำราเดิมและคงวันมหาสงกรานต์ 15 เมษายน เช่นเดิม ..... นักดาราศาสตร์ก็ไม่พูดให้เสียบรรยากาศ   

 

 

คำอธิบายปรากฏการณ์ Precession of Equinox แกนของโลกมีการแกว่งอย่างช้าๆกินเวลาราวๆ 25,920 ปี ต่อหนึ่งรอบ

 

 

จารึกภาษาขอม "แรม 8 ค่ำ เดือน 7 ชยานักษัตร วันอังคาร" ได้ใช้โปรแกรมดาราศาสตร์คำนวณย้อนหลัง พบว่าตรงกับวันอังคาร ที่ 19 ตุลาคม พ.ศ.1747 (ค.ศ.1204) และ มหาศักราช อังคารที่ 27 เดือน Ashwin Saka 1126 เป็นปลายรัชสมัยของกษัตริย์ขอมพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 อนึ่ง จากหลักฐานข้อความของจารึกทำให้ทราบว่าเมืองนี้สร้างมาก่อนที่จะมีการจารึก เพราะมีการกล่าวถึงชื่อหมู่บ้าน ชื่อตำแหน่งผู้ปกครองเมืองในลำดับชั้นยศต่างๆ

 

 

จารึกภาษาขอมที่ขอบประตูปราสาทเชิงชุม (ชื่อปัจจุบันพระธาตุเชิงชุม) มีคำว่า "สงกรานต์" และตรงกับปรากฏการณ์บนท้องฟ้า ..... ดวงอาทิตย์อยู่ในราศีเมษ ที่มุมกวาด 80 องศา (azimuth 80) ตัวเมืองสกลนครโบราณก็หันหน้าตรงกับพิกัดดังกล่าว 

 

ถ้าพญาขอมกลับมาใหม่ในยุคปัจจุบันท่านคงจะประหลาดใจและอุทานเป็นภาษาสันสกฤต "อะไรกันเนี่ย" เพราะดวงอาทิตย์ในพิกัด 80 องศา เปลี่ยนไปเป็น "ราศีมีน" (Pisces) ส่วน "ราศีเมษ" หายไปแล้ว ..... นี่คือผลของ Precession of Equinox

 

สมมุติถ้าจะสร้างเมืองสกลนครให้กลับไปตรงกับราศีเมษ (Aries) อีกครั้ง ก็ต้องเปลี่ยนแปลนของเมืองใหม่ให้หันหน้าไปที่มุมกวาด 77 องศา (azimuth 77) 

 

  

          สรุป

          เมืองหนองหารหลวง หรือสกลนครโบราณ น่าจะเป็นแห่งเดียวในประเทศไทยที่มีองค์ประกอบของ "มหาสงกรานต์" ครบถ้วน กล่าวคือ มีคำจารึกภาษาขอมโบราณ "ถวายแด่สงกรานต์" ...... มีการวางผังตัวเมืองและสิ่งก่อสร้างให้ตรงกับดวงอาทิตย์ 14 - 16 เมษายน ที่เราๆท่านๆสามารถมาพิสูจน์เชิงประจักษ์ด้วยตนเอง

 

ชมรมอารยธรรมสกลนครจึงใช้ภาพนี้เป็นโลโก้